Lipoprotein X je abnormalni lipoprotein male gustine. Javlja se kod pacijenata sa holestazom (stanje u kojem je tok žuči usporen ili blokiran), kod pacijenata sa nasljednim deficitom enzima lecitin-holesterol-acil transferaze (LCAT), te kod novorođenčadi sa nedovoljno razvijenom jetrom.
Uslijed prisustva lipoproteina X u krvi dolazi i do povišenja slobodnog holesterola i fosfolipida u cirkulaciji.
Detekcija lipoproteina X u krvi smatra se najspecifičnijim i najosjetljivijim markerom holestaze. Ukoliko postoji bilo kakva naznaka holestaze (povišen bilirubin, alkalna fosfataza itd.) tada obavezno treba uraditi pretrage lipoproteina X.
Čestice lipoproteina X karakterizira visok sadržaj fosfolipida (66%) i neesterificiranog holesterola (22%), te mali sadržaj proteina (6%), estera holesterola (3%) i triglicerida (3%).
Holesterol koji se prenosi u sastavu lipoproteina X uglavnom preuzimaju ćelije retikuloendotelnog sistema. Povećava se aktivnost hepatične (jetrene) HMG-CoA reduktaze i sprječava preuzimanje ostataka holesterola. Na taj način povećava se nivo holesterola u krvi. Glavnu ulogu u razvoju hiperholesterolemije u holestazi ima lipoprotein X. Primarna bilijarna ciroza i slični poremećaji mogu biti popraćeni navedenom hiperholesterolemijom koja proizilazi upravo iz akumulacije lipoproteina X.
Ključne riječi: lipoprotein X, lipoprotein X test, holestaza, zastoj žuči, holesterol, fosfolipidi
Photo: Pixabay
